ДИГОРОН АДÆМОН СФÆЛДИСТАДÆ

Еунæги кадæнгæ

Еунæг мæгур æй, еунæг  мæгур æй!
Гъæдæй дæр, дорæй дæр еунæг  мæгур æй.
Будури астæу еунæг бæласæ -
Е дæр мæгур æй! И хор дæр имæ
Æгæр ку кæсуй, æгæр æй тавуй,
И дон дæр имæ идард ку цæуй, 
Идард ку цæуй.
Мæргъти астæу дæр, сирдти æхсæн дæр
Еунæг мæгур æй, еунæг  мæгур æй,
Адæмти астæу дæр еунæг  мæгур æй.
Æ  ном Еунæг фæууй, æхуæдæг дæр еунæг æй.
Æнсувæр кæмæн нæййес, æрдхуард, æмгарæ
Æ фарсмæ æрбалæууæг кæмæн нæййес,
Еунæг ку хуннуй. Еунæг мæгур æй.
Еунæг цæрун байдайуй дуйнебæл
Æ зæронд мади хæтдзæ. Æ лимантæ имæ
Дууадæсемæй ку 'рцæунцæ,
Сæ лимæни-седзæри бабæрæг кæнунцæ.
Уазæгдонæ мæгур лæгæн ку нæ фæууй,
Æ хæдзарæмæ сæ бахонуй.
Æ зæронд мадæн раздæр ку зæгъуй:
"Нана мин цæра, фæссæмæходæ!
Сæ зæрдæ син уомæй балхæнæ.
Уазæг æфсийни ходгæ-билтæ ку фæйймнуй,
Уæд цийнæ ку кæнуй, -
Таукелдзийнадæ ку æй.
Æфсийнæ æ билтæ æнгон ку дарай,
Уæд уазæги зæрдæ мæгур кæнуй"
Арти уæлгъос Еунæг зелæнтæ кæнуй,
Е уазгутæн фезонгутæ цæттæгæнгæ.
Æ гъоси æрцæуй:"О, мæгур Еунæг!
Æндæмæ ракæсæ! Дæ фиди маргутæ
Герги коми авдемæй æрбацæунцæ.
Аци бон сæ ку нæ ссерай, уæд дæ къохи
Некæдбæл бафтуйдзæнæнцæ".
Еунæг æндæмæ рауайуй. Фæстæмæ
Тургъæй фездæхуй, æ цæстисуг сæрфгæй.
Фæрсунцæ 'й иуазгутæ - неци син дзоруй,
Фезонгутæ рахатæ-бахатæ кæнуй.
Дуккаг хатт æригъосуй:
" Тузартæ дин дæ курд уоси
Æндæр кæмæндæр дæттунцæ,
Марауадзæ!" - Æ цæстисуг ку расæрфуй,
Æ фиди лимантæ 'й нæбæл уадзунцæ:
"Ци кæнис, Еунæг, цæмæннæ 'й зæгъис мæхæн?"
Расинæйдзоруй.
Фиццаг ранæхстæр уй е тоггинти  марунмæ.
Расæмаруй, тохæнтæй син
Куреси тухт бакæнуй
Æмæ Тузартæмæ бацæуй.
Кизга ' й къæразгæй рауинуй, æ кæун - кæунæй.
Фæхходуй имæ. Кизгуттæ ' й бафæрсунцæ:
"Цæбæл фæххудтæ?" - Расинзæгъуй:
"Хори тунæ мæмæ æрбакастæй,
Æмæ уомæн ходун".
"Не ' уазгутæн бадун афон æй", - зæгъунцæ.
Медæмæ сæ бакæнунцæ, Еунæг фæсдуар слæууй.
Ку сбадунцæ даргъ фингтæбæл,
Ку сковунцæ, уæд сиахсæн ковæггаг рарветунцæ.
Фæсдуарæй æхе ниццæвуй Еунæг,
Цъеусор какркбæл куд ниццæва, уоййау.
Ковæггагæй, къеретæй ку сахуадуй.
"Сиахсæн - ковæггаг, сиахсæн - нæ хай!"
Раххæссунцæ, 'ма æхе ниццæвуй бабæй
Еунæг, бæгæнийæй сахуадуй,
Фидæй дæр сахуадуй.
Адæм ку сдæгъогъ унцæ:
"Ци 'й а? Циуавæр æй?
Аци æнæгъдау кæцæй æрцудæй?"
Уалдæнмæ къохбæлхуæцаг ку ранæхстæр уй
Уатмæ, киндзи рахонунмæ.
Æ пæлæз фæггæлдзуй, æ кард фелвасуй
Æмæ фæгъгъæр кæнуй"Ци кæнтæ?
Ке уоси хæссетæ? Кизгæн æ фиди
Бафæрсетæ - кæд мæ фиди хæтдзæ
Федун н' адтæй, кæд кизгæ мæхе курд нæ 'й?!"
Кизгæн æфиди бафæрсунцæ.
Æртæ лæги сæртасунцæ,
Кизги бафæрсунцæ - е дæр разæгъуй,
Авдæни уогæй курд разиннуй кизгæ Еунæгæн.
Еунæг æ ирæд бафедуй е знагти хæзнатæй,
Райхæссуй. Æ фиди лимæнти е хæдзари
Ку ссеруй. Тумбул симд кæнунцæ.
Æстæмæй-астмæ идзулунцæ.
Цæрунтæ байдайунцæ.
Еу бон Еунæг æ мади ку бафæрсуй:
"Дессаги фун фæййидтон: еу богъа
Æрбацудæй 'ма мæ æ сикъайæй сцавта,
Мæ сæргъи ба дууæ бæлæуи сæ кæрæдзей тудтонцæ
Сæ пакъу калгæ 'ма сæ тог пурхгæнгæ".
"Ма мин æй зæгъун кæнæ, - загътæ æ мадæ,-
Де 'рваддæлтæй еуей хæтдзæ хилæ кæндзæнæ
Æмæ мард фæууодзæнæ! Дæ мадæ 'ма дæ уосæ ба
Дæ марди сæргъи сæхе тондзæнæнцæ".
Еунæгæн мæгур æй, Еунæг мæгур куд нæ 'й?
Æхсар æма Æхсартæг фæуунцæ дууæ 'рвади,
Уони хæтдзæ фæббуцæу уй Еунæг, æма 'й
Æхсартæг рамаруй.
Æ уосæ уæззауæй байзадæй,
Гъæдæмæ фæллигъдæй, кæд мæ берæгътæ
Бæхуæрионцæ, зæгъгæ.
Фал уод цæруйнаг ку уа, уæд имæ
Берæгъ дæр не 'вналуй. Сувæллон ин ку райгуруй.
Лæгæти ку цæруй, хæссун æй байдайуй.
Фат æма ин æндурæ ку скодта, 
Цъеутæ ин ку маруй.
Еу бон бæласи сæрмæхезуй,
Уордæгæй ракæсуй битдзеу æма зæгъуй æ мадæн:
"Хъуæцæ цæуй еу æрдозæй! Циувæр æнцæ?"
"Етæ 'нцæ Тузартæ - дæ мади 'рваддæлтæ;
Басæмæцо - кæд дин раттиуонцæ
Еу топпи хæтæл; топпитæгæнæг ку æнцæ".
Басæмæцæуй. Цийнæ ибæл кæнунцæ,
Топп дæр ин раттунцæ.
Сагтæ марун байдайуйю
Еу бон ку ранæхстæр уй цауæни,
Уæд робас фæццæф кæнуй,
Æмæ ин будурмæ рафтуй,
Æ фæдбæл цæун байдайуй.
Ци рауæн æй баййафуй, уоми æй равгæрдуй,
Райæстъегъуй, ба 'й кой кæнуй.
Æ цурд æвнæлдмæ ин идардæй
Æхсар æма Æхсартæг фæккæсунцæ,
Æмæ ин æ арæхстбæл дес кæнунцæ.
Кæрæдземæ дзорунцæ хатиагау:
"Аци лæхъуæн хумæтæги лæхъуæн нæ 'й".
Байфæрсунцæ:"О, дæ бун - сой,
Кæмæй дæ, ке фурт дæ?"
Расиндзоруй:" Мæ мади хæтдзæ
Гъæди цæрун. Кæмæй дæн, уомæн
Неци зонун, фал мæ мадæй,
Еунæги фурт дæн, зæгъгæ,фегъустон,-
Атæ 'ма атæ, загъгæ, радзоруй, -
Нури уæнгæ гъæди сгъомбæл дæн
Æмæ гъæди фæццардтæн".
Хатиагау сæ кæрæдземæ дзорунцæ:
"А не 'нсувæр æй, - ке рамардтан, уой фурт".
Æхсартæг-марæг æ гæрзтæ рагæлдзуй
Æмæ разæгъуй:" Æз дæ фиди марæг дæн!
Мæрдти дæ фиди тог федуни бæсти мæ
Нур ку рамарай, уæд хуæздæр æй.
Цæвæ мæ, æз цæттæ дæн!"
"Кæд мæ фиди марæг дæ ду -
Æз дæу нæ рамардзæнæн! Дæ гæрзтæ
Бабæттæ! Мæ фиди хæтдзæ ба уæхуæдтæ
Мæрдти бафедаудзинайтæ.
Æз Хуцауæй боз дæн; цæуæн мæ мади размæ:
Æз уæ бафедаун кæндзæнæн".
Дууæ дæр, Æхсар æма Æхсартæг, скудтæнцæ
Æмæ æрцудæнцæ Еунæги сæгдзар уосонгæмæ.
И мадæ уони ку фæййидта, уæд æ зæрдæ багъар æй
Æмæ æрхаудтæй. Ку 'рискъиттæй, уæд ин
Æ фурт загъта: "Мæ мадæ, берагъи цард
Гъæди астæу фæккодтан, адæмæй нæхе
Идард фæлластан - нур ба, корун ди,
Æмæ не 'рваддæлтæн дæр сæ фуд ниххатир кæнæ,
Адæми астæу ма бацæрæн". Ци сæмæ адтæй,
Уой сæ хæтдзæ рахастонцæ 'ма
Се ' рваддæлти æхсæн æрцардæнцæ.
Цауæнæй не 'нцайуй Еунæг. Сирди фидæй
Хæссуй æгас синхи. Æфсæтий фонс
Кунæг кæнуй æ къохæй, берæ 'й нæ евгъауй.
Еу бон цауæни рацæуй. Еу сæргин саг
Æ размæ фæууй, фæ ' æхсуй.
Тæгæр бæлæси бунмæ æрзелуй саг.
Кой кæнун æй байдайуй. Арт ку скæнуй,
Хурфи дзаумæуттæй фезонæг фицуй.
Æ хъуæцæмæ ин "базургæнтæ" бæлæси бунмæ
Æртæ лæги бацæуй:"Дæ бун - сой, лæхъуæн!"-
Зæгъгæ, имæ дзорунцæ, - е фæууй хатиагау арфæ.
"Æгас æрцотæ!.. Æрбадетæ бал, ести бахуæретæ!"
"Махæн не 'мбæлæггæг рахæссæ!"
"Æмбæлæггæг дæр уин цæттæ 'й, фал
Фингæбæл евгъуйун ходуйнаг æй".
Нецибал имæ сдзорунцæ, фал ибæл
Сæхе ниццæвунцæ æма 'й сæ буни фæккæнунцæ.
Сæ кæрдтæ æ цæсти размæ ку фертевунцæ,
Уæд си ракоруй фæстæг дзурд ма:
"Тæгæр бæласæ, ду уо ме ´вдесæн; хор, ду - мæ федар,
Хуцау, ду - мæ тæрегъæд хæссæг!"
Уалдзигон уæри хузæн æй равгæрдунцæ,
Мæгур Еунæги, арф пихсити ин æ мард
Баримахсунцæ; тæгæри сифтæ ибæл
Æ тогæй пурфгондæй
Бæрзондгомау самайунцæ.
Уæдæй ардæмæ тæгæри сифæ
Иннæ бæлæсти сифтæй уæлдæйдæр
Гъæди астæу сурх даруй.
Еунæги мард Æхсар æма Æхсартæг
Агорунтæ байдайунцæ.
Æвдæймаг бони 'рæфти ку ссерунцæ
Пихсити буни нигæдæй. Æрæйхæссунцæ,
Уæлмæрдти 'й байвæрунцæ,
Æ къуæрей бон ин хист ку скæнунцæ,
"Рохсаг" зæгъунмæ адæм цæунцæ.
Фингтæбæл куд æрбадунцæ,
Уотæ сæ рæзти Хуцау æрбахæссуй
Æртæ бæхгини. Æрбасæхонунцæ,
Мардæн рохсаг зæгъетæ, зæгъгæ.
Уазæгæн æ бунат, не 'гъдаумæ гæсгæ,
Алли рауæн дæр цитгин æй. Фингæн
Æ уæллæй етæ 'рбадунцæ.
Хуæздæр кæрдзинтæ, хуæздæр фунх фидтæ
Уони размæ æрæвæрунцæ:
"Еунæгæн абони е 'вдæймаг бон æй,
Уæд мард фæцæй æма  ин рохсаг,
Рохсаг загъетæ!" - Æхсар æма Æхсартæг
Уазгути уæлгъос лæуунцæ.
Хуæздæр Хуæрдæ син сæ размæ хæссунцæ,
Фал ци дессаг æй, фал куд дессаг æй!..
Дзол син æрсæттунцæ, 'ма си тог ракæлуй,
Фунх фид син æрæвæрунцæ сæ размæ,
Æма тогæй райдзаг уй.
Фефсæрми унцæ урдугистгутæ дæр:
"Ходуйнаг кææн, цитæ хæссетæ
Уазæги размæ! Еу хузæнæн хай куд некæми ес?"
Æхсартæг дзоруй:"Рохсаг зæгъунмæ
Уазгутæн - бæгæни". - Рахæссунцæ 'ма
Дæттунцæ уазгути хестæрмæ бæгæний синон.
Къос æ къохмæ куддæр райсуй,
Уотæ зелгæ думгæ æрбацæуй, æма
Тæгæри сифæ къоси астæу ниххауй,
Хори тунæ дæр бæгæнимæ никкæсуй,
Сурх тогæй сирайуй хæрдмæ бæгæни.
Уазæг фæттæрсуй 'ма дзоруй хатиагау
Е 'мбæлтæмæ:"Ледзæн ардигæй,
Еунæги кувд нæбæл æрцудæй,
Æ мæлæти бони кувд; ледзæн,
Цалдæнмæ нæбæл æ хæстæгутæ
Нæма рафарс æнцæ..."
Æхсар æма Æхсартæг хатиагау
Дæсни фæуунцæ. Фæгъгъæйтт кæнунцæ
Æма Еунæги маргути райахæссунцæ.
Еунæги уæлмардæмæ сæ бакæнунцæ
Ниййинсæфæлдесунцæ
'Ма сæ нивгæрдунцæ æ уæлмæрдбæл.
Еунæг мæгур æй, еунæг  мæгур æй!
Еунæг мæгур æй, æ къох цубур æй!..
Æ уод минкъий æй, бун бауйнаг æй,
Мæргъти астæу дæр еунæг мæгур æй,
Сирдти астæу дæр еунæг мæгур æй.
Фал уонæй мæгурдæр дзиллити астæу
Еунæги сæр æй, еунæги уод æй!
Еунæг мæгур æй, еунæг  мæгур æй!

Радзурдта æй Зорати Дзамболат, нийфинста Туйгъанти Мухарбег, 1901 анз, январь.
ЦИГСÆИ-й архив, ф.13, 6п., 22-28 ф.

"ДИГОРОН АДÆМОН СФÆЛДИСТАДÆ"
стр. 63-69
Киунуга исаразтонцæ Къибирти Амурхан  æма Скъодтати Эльбрус.