ИСТОРИОН ÆМА ЦАРДИУАГОН ТАУÆРÆХЪТÆ
ДИГОРÆ ÆМА ДОНИФАРС КÆРÆДЗЕМÆН ТУХТÆ КОДТОНЦÆ.
Уæдати Губади дзурдтæй Дзагурти Губадий финст.
Дигорæ ‘ма Донифарсæн с дони бун нæ рæсог кодта æма кæрæдземæн сæ бон ци адтæй, уомæй нæ аурстонцæ тухæ кæнунæй.
Ниццудæй бабæй Тулæбег[i] Дигорæмæ Дзайнухъти къуæребæласи[ii]. Æхсæвæ æрæмбурд æнцæ. Фингæ идзагæй лæудтæй, синон дæр æ астæу ивард, æ сæри ба царæбæл адтæй гинкъос, алли дзæбæхдзийнадæй арæзт, ‘ма ибæл кафтонцæ фингæбæл ‘ма лæбурдтонцæ, ‘ма неке къохи æфтудæй, неке имæ хъæрдтæй.
Тулабег ба фæсдуар истадæй феций хъæппæлти. Уæдта, Хъубадтæй еу хъал ка ‘дтæй, ейæ ин æ къабазæбæл фæххуæстæй æма ‘й рагæлста:
- Ду дæр ракафæ, уæллагкоймаг!
Разелæнтæ кодта; фингæй дæр неци- фезмæлун кодта, уæдта февналдта æма:
«Æллæх, æллæх, мæнæ имæ кумæ исхъæрттæй, зæгъгæ, е ума ракафай, хуарз лæг», зæгъгæ. Еу ма ракафта ‘ма дзæбæх ракафта ‘ма ‘ймæ уæдта фæллæбурдта Гинкъосмæ ма ‘й ратудта.
- Йæ, уæу – уæй, нæ гинкъос нин уæллагкоймаг ку ратудта, - зæгъгæ, гъигæ сæмæ фæккастæй.
Кæми ‘й базудтонцæ, Тулабег ке адтæй, уой.
Æхсæвæ фæнниуазтонцæ. Е ба ниццудæй искъæтмæ æма хисти фиртæнттæ ниццагъта еугурæйдæр, уæдта сæбæл хæрæг никъкъуæхтæ кодта ‘ма сæбæл уой рæгæлститæ кодта, æхуæдæгка ранæхстæр æй, гинкъос æ рагъи ниббаста æма æ дивилти медæгæ æрбафардæг æй.
Æрбонæй, ‘ма ибæл фандæгбæл æмбæлун байдæдтонцæ ма ‘й фарстонцæ, кæми адтæ, зæгъгæ, ‘ма син загъта:
- Дзайнухътæн сæ мадæ рохсаг уæд, мæ бон куд адтæй, уотæ байурстон, æма нур уæхуæдтæ ум хестæр, уæ кæстæртæбæл бафедауетæ.
Дони ардæг ку фæцæй, уæдта ‘й расурдтонцæ:
- Нæ берæгъи хай бабæй ку адтæй, ‘ма ‘й ку нæ базудтан! Барæн, мах дин аци гъуддаг нæ зæрдæбæл бадардзинан æма дæ еу рауæн ердзинан, - зæгъгæ, банхъерæн имæ кодтонцæ.
- Уой, æнæхъиамæт уотæ, уæ мæрдтæ дæр рохсаг! Ардæги уæлæмæ ба мæ æмбал нæбал гъæуй, мæхуæдæг дæр цæудзæнæн.
Донифарси нихæсмæ ку бакастæй, уæдта дес кодтонцæ:
-Арæби, æ ци гъæла дигорон æй, хуæрнæги бони куд иссудæй!
Ку ’рбахъæттæй, уæдта ибæл бацийнæ ‘нцæ, а ба нæхе лæг ку æй, зæгъгæ, ести хабæрттæ нин дзордзæнæй.
- Кæми адтæ, Тулабег?
- Адтæн, Дзайнухътæн сæ мадæ рохсаг уæд, уонæй мæмæ хонæг адтæй, æма уоми адтæн.
- Мадта нин хабар ести зæгъæ, куд хуæрнæг адтæй?
- Куд зудтон, уотæ син байурстон, ‘ма син раарфæ кæнетæ: мæнæ уин хестартæ сæ хунæ æрбарвистонцæ, - æма сæмæ фиртонгъостæ балæвæрдта хестæртæмæ. – Кæстæртæ, сумæхмæ дмр фæдзахстонцæ: «Ка нæ зинадæ кæнуй, етæ нæ бабæрæг кæнæнтæ», - æма уонæмæ бабæй хæрæги гъостæ балæвардтæ: «Уæ сувæллæнттæ цæргæ кæнæнтæ, уонæн сæ рæвдауæнæн байуæретæ!»
‘Ма сæ алке байурстонцæ. Фæйинарфитæ кодтонцæ, æгайтима не ‘знагæн æзнæггадæ ракодтай, зæгъгæ.
Дзайнухътæн сæ зæрдæбæл даргæ гъуддаг куд и’ адтæй, æма уæдта Дигори æфсад искодтонцæ. Донифарсæн ба адтæй æ астæути зæнхи бунти дон арæзт, æ сæри ба мæсуг, æма син сæ дон ниёёауздзинæн, зæгъгæ, æма тæккæ хумти уæлиаути æрбацудæнцæ. Дæллæй сæ еу фæггæрæх кодта, æма Дзайнухъи-фурт разæй куд цудæй, уомæ гæсгæ рахаудтæй.
‘Ма сæмæ Донифарс гъæр кодтонцæ:
- Уæ алли фæндаг уотæ фæндараст! Сæргин саг уе ‘хсæвæр, уотемæй цотæ!
‘Ма раздахтæнцæ фæстæмæ.
Уæхæн тухтæ кодтонцæ кæрæдземæн Дигорæ æма Донифарс.
******
Уомæн (Тæрион Тулабегæн) æ лæхъуæн ба Хабиц адтæй, ‘ма уой кæсæги æфсад рамардтонцæ. Улмæн байзадæй хуарз лæхъуæн, Тотай, зæгъгæ. Еци Тотай Дигорæ ‘ма Донифарси ‘хсæн хъалуар мæсуги бадтæй. Дигорæ берæ адтæнцæ, Донифарс ба мæнги, ‘ма си тæрсгæ кодтонцæ. Дигорæ бабæй тухæ кодтонцæ æма бабæй æфсади ниццудæнцæ. Хъалаури мæсугмæ ку ‘рбахмстæг æнцæ, уæдта Туйгъантæй еу сæ разæй цудæй, æма ‘й Тотай фехста æма ин æ мæкъустæг басаста, мма æ бæхæй рахаудтæй.
- Кæд мæгур лæг адтæ, уæд мæгурдæр фæууо! Баделон кæд адтæ, умдта мæ фидæн фæлдист фæууо! – уотæ ма загъта Тотай.
Раздахтæнцæ уой хæццæ етæ дæр.
Уæдати Хъубади, Дзæуæгигъæу, "ИР", 2012
[i] Тæрион Тулабег.
[ii] Къуæребæласæ- хуæрнæг. Дзайнухътæ – Хъубадти къабазæ.
