ДИГОРГОМИ
Рагæпп кæнуй догъи мегъæ,
хæрхæмбæлæ ‘йбæл кæндзæн.
Ахæй кæуй хонхи тегъæ –
мæ рæусæнтти æхсæрдзæн.
æвдеуау тундзуй æрвгоммæ
цæргæсау сау маргъ цидæр,
нæ фиййау хуссуй уæсгоммæ,
æ фонсау, цæгъдуй синæр.
Исхуæцунцæ уорс цъететæ
хори реубæл гъæбесæй,–
хор æ тунтæ æ цетентæй
дун-дуйнебæл æлвесдзæй.
Нидæн зари ирд æздæхтæ
Ирæфи дон рæдзæхсуй,
æ билгоммæ æрæздахтæн,
æ цæстсугæй мæ æхснуй.
Ирæфи суг – уоди хуасæ,
мæ цæстисугæй – цæхгун.
Мæ цæфтæ мин банихасæ
нæ дууей уоди æрхун!..
* * *
Гибизти Оскарæн
Итигъд адтæй алкæд
дæ зæрдæн æ рохс дуар,–
ниууагътай ду арф фæд
нæ йарф зæрди, Оскар...
Нивæгонд дин – æрдзæй
æмдзæвгити рохс къуар...
Царди уордæг фæцæй
нур де згули, Оскар.
Царди уордæг цæрис,–
лæдæрæн дæ рохс гъар:
исафис нæ сæррист,
нæ зæрдинез, Оскар.
Бахуастай мæрдти дуар –
æнæбари уосгор,–
фал кæнис цæрдти зар
цæрдти хæццæ, Оскар.
Дæ сонтæн – æ къæрцгъос,
дæ бæхæн – æ хуар-хуар,
дæ уодæн – æ кæдзос,
дæ зæрдæн – æ хæлар –
Ауоддзæнцæ махбæл,
æрхæсгæй дæ уорс зар,–
зардзинан æй мах дæр,
нæ хуарз лимæн, Оскар!..
ДÆ ЦÆСТИТИ ГЪАР
Дæ цæститæн ку ссодзуй сæ гъар,–
хори тумбул тайуй ехи къæрттау,
сæнт сау мегъи æмбохгæ æргъау
уорс цæгатмæ ледзуй къуæрдтæ-къуæрдтæй.
Цъæх кæрдæг ислæборуй зæнхæй,
ивазуй дæ идзулдмæ æ цæнгтæ.
Æд едæгтæ цума, истæхдзæй,
Æд æцæгтæ.
Борæмæлгъау дедентæ æваст
минмурон цъæхснаг зар исесунцæ,
дæ идзулди дуйнемæ сæ уарзт
сæ тæнбазур къохтæй æрветунцæ.
Æздухсуй дæ дзиккой арф кæлæн,
фæндурау мин ме ‘рхунтæ райхалуй,
дæ идзулди бæрзонди мæнæн
кæд ме ‘цæг исаргъау уй...
Дæ цæститæн ку ссодзуй сæ гъар,–
ехи къæрттау тайуй мæ хъурдохæн.
Дæ цæхæрæн исун æ цагъар,
мæхе имæ нинтъохун...
ПОЭТ ÆМА ДУЙНЕ
Фæллад бæхау ниймир æй дуйне,
ниййизгæ йæй мæйи æгъдинцойнæ...
æ меднимæр нæтуй кæд нур е.
æ ристи æй барæвдауæ, ниццо ‘ймæ.
Нифси хай ин раттæ дæ ирдгæй...
æ уодæн кæд сæумон æртæхау дæ...
æви кæд
æндæр дуйне ссирдтай,
æви кæд
æндæр арти бахаудтæ...
ИЛАС ÆРНИГОНИ
МЕДХЪУРДОХÆН
Æхгæнуй мин мæ хъуртæ æрхун,
рæхуайуй мин мæ уод æ циргъæй.
Ниуазуй мин мæ тог,
мæ зæрдæ мин хуæруй
и æрхунти æрхун-хъæрццигъа.
Гæр, æдта, ескæцæй ниви хай
уорс пъæсту турусайау æрцо.
Ниммæ уадзæ, фæсмони цæрддзо!..
Иристонмæ! Нæхемæ!
Оххай...
Лæгæвзарæн дуйней мæ къæсæр
агоргæ ‘ма нæ ергæ иссæй...
Сау æндаргау тæхуй кумæдæр...
Кæд уодзæй?..
* * *
Ниуазтан кæрæдзей уарзт зудæй,
лæвардтан æй рæдау кæрæдземæн...
Фалæ бабæй цидæр æрцудæй
нæ астæу нæ дууемæн...
Зумæгау æрбадундта сау маст,
кæд нæ хъурти цæстсуг ци ниббадтæй...
Зæрбатгутау хонсармæ æваст
фæттахтæнцæ нæ батæ.
Кæд уодзæй æ уалдзæг нæ цийнæн,–
кæд бабæй æртæхдзæнцæ фæстæмæ...
Кæдмæ бабæй сæмæ кæсдзинан
нæ дууæ дæр æнгъæлмæ?..
АРГЪАУ
Æй æхсæвæ фур мæйдар,–
балци ‘й мæйæ-дзубулдар.
Тар нийдайунцæ цъæсгитæ
нæ тикиси зинг цæститæ,
Арви стъалу – сæ бауæр,
сæ медæг фицуй сауæр,–
фуррæсог æй, сатæг-ехæн,
ниуазуй йæй цазæ мегъæ.
Цæй, æз дæр си ниуазон,–
мæ туппуртæ исуадзон.
Мæ губун си фæрресдзæнæй,
десæ аргъау æмбесдзæнæй...
МЕ ‘РХУНТИ БÆЛАСÆ
Æй ме ‘мдзæвгæ мæнæн дзæгъæл куй,
Æ ниммæлун хуæздæр;
кæд ме ‘рхунти бæласæн кæлуй
Æ зæрийнæ сифтæр.
Æй мæ хай хъурмæ зари амонд,
тухорæд цæстисуг,
кæдмæ ма‘й, кæдмæ ма‘й уорамон,
Æнæбари ‘й финсун.
æнæфинст финсуйнæгти æргъом
æвдирздзæнæй мæ уод,
мæ геунбæл кæндзæй æнагъом
соцъа уадæ æскъот.
‘Ма финсдзæн... зæрди форди уолæн
уорамун нæ зонгæй...
Кæрæдзей æстæфун нæ зонæн,
æстæфунгъон уогæй...
* * *
Æртивæрæй федунмæ дæ зинтæ,
Рæсугъд цардмæ дæуæн – бæлдзæнæн;
Тæмæнкалгæ дуйнейæй лæфинттæ
Æз де ‘рвон къабайæн кæрддзæнæн.
Агордзæнæн дæуæн уоди ‘нцойнæ,
Нæ ергæй, Хуцаумæ дæр ковдзæн;
Зумæгон сау бурдæнти уесойнæй
Иронхуатмæ де ‘рхунтæ сордзæн...
Цард цæуй æнæрлæугæ зелдохи,
Лæмæгъ уодтæй изолти хæтуй,
Гурумухъ тухи нихмæ карз тонхи
Гæрзефтонгæй абони истуй...
Кæд æз дæр еци тонхи дæуæн
Мæ цирен уод нивонд кæндзæнæн.
ÆРХУН
æнæ дæу хори рохс цæсти синдзæ‘й,
Æнæ дæу нæ ерун мæхе дæр.
Сау æрхун æ бæхбæл ку фæззиндзæй,
Æхсиндзæй мин мæ уод, мæ игæр.
Иваздзæй мин мæ зæрди едæгтæ,
æхецæн си астъонæ кæндзæй,
ма мæ хъури баддзæй, æхе цæгъдгæ,
дæ фæззиндмæ æнгъæлмæ кæсгæй.
СУРХ-ДИГОРИ
Циййес, ка ‘й зонуй, царди уордæг?
Кæд æндæр нивæ, æндæр цард...
Лæууй туппурбæл Сурх-Дигорæ,
æй ирд – æхсæвæ, æз – æнкъард.
Уæларви стъалутæн сæ тунтæ
мæн рæхуайунцæ ухститау,
ме ‘нгæрон фунтæ нæ цæунцæ,
ледзунцæ догъи, тарст куйтау.
Къех мæйæ арвбæл, масти ‘рфугау,
мæ маст, мæ незтæй æстъæлфуй,
ме схъæтæг гъудитæн сæ ругæ
рæудунги уесойнæй сæрфуй.
Лæуун риндзæбæл нифс агорæг,
уодбæл мин фарсти æздухсуй...
Хуссуй мæ бæлдæ – Сурх-Дигорæ,
æ гъар тохонатæй лæсуй...
* * *
Тар æхсæвæ... Мæ зæрди едæгтæ
куйти рæйдæн иссæнцæ æмбал,
куйти хузæн æз дæр иселлæг дæн,–
ма нæбал дæн мæ кеми, нæбал.
Ристи синдзæ цæвуй æнæнгъæлти
уоди фæрстæ йе схуайгæ циргъæй,
мæ идзулд фæллигъдæй сау хъæббæлти –
раст, цума, нæуæг киндзæ синхæй.
Рацох æй хори рохс мæ цæститæй,
кæмидæр и фæсхуæнхтæ цæруй,
мæ цæф уоди кæрдзин æрсæститæ ‘й,
ма ‘й ме ‘рхун дзебæлгæнгæ хуæруй...
æрцæуй сабургай сæуми цъæх дæр,
нæ рацох дæн уæддæр мæ ристæй...
Хуцауæй мин кæд йе догъон бæхбæл
ниви хаййæн æрвтæй æрвист æй...
* * *
Æмæ æнхъæлмæ кæсынæй уæлдай
Ницыуал баззад дæуæн.
Малиты Васо
Нæ ауæрдуй рæстæги куройнæ:
Æ сифтæр æрæзгъалдта фæззæг;
кедæр уод кæд авгау ниббуройнæй,
кедæр арт кæд иссæй бор фæздæг.
Басастæй æрдæгбæл кедæр гъуди,
исæцæг æй кедæр лæгъуз фун...
Кедæр цийнæ байзадæй евгъуди,
кедæр цард æй æрмæст имисун.
ФÆСТАГ ÆМДЗÆВГИТÆ
Колити Виталиæн
Дзилли фарни рæстбарæ тæразæн
Æ гупп-арти нихсист дæ, поэт.
Цъилингай рохс кæлуй дæ къæразæй –
рохс æмдзæвги егаугæ ниннет.
æрвгæрони стъæлфуй мæйæ-байраг
дæ цъæхснаг рæнгъи æхси къæрццæй,
æрфæни фæдбæл ин – берæ хуайраг,
дæ рохс зартæн се ‘рхъестæ хуæрдзæй.
æстъалуй нæмугау ин нигъзали
дæ рæстзæрдæ бæлдитæн сæ уод,–
Сæхолау уæд де ‘мдзæвгæ, Витали,
фæлдесонди бæрзонддæр исконд!
Кæд фæндур нæ цæгъдуй фæрсæрхъезæй,
нæ кæнуй саст куройнæ инсгæ,–
сæдæ анзи уæддæр æнæнезæй
дæ фæстаг æмдзæвгитæ финсæ!
ДУУÆ ЦАРДЕЙ АСТÆУ
Тæходуй, цъæдæхау дæ уесин бæхбæл фестæ,
Ра-ма-тæхæ уадау дæ уадсорбæл еу хатт!..
Фæззигон сифтæрау æрæзгъалдæнцæ ме ‘нзтæ,
æркодта мæбæл арв цæрдигонæй бæхбадт…
Нæбал ин фæразун, æлвасуй мæ зæнхæмæ,
Бацъирдта мин мæ тог, баниуазта мæ уод, –
Мæ цæсти хурфæй ма рацæйзиннуй гæзæмæ
Хори туни цъита – мæ тæлæнти асхъод…
Мæ еу цард фæццæуй, фæййевгъуйуй евгъудмæ,
Нæ ин ес æздæхæн, нæ раздахдзæй йе ‘рух, –
Фал кæми ‘й мæ дуккаг – бафæразон йе ‘рцудмæ,
Нæма æрдæн цалдæнги, нæма, еугур пурх...
МÆ ГЪУДИ
Нæбал ес нифси цъита ме схудти,
Æй ме сдзурд æнæбари сун-сун, –
Ниннигъулдæй æ хъозги мæ гъуди,
Нæбал комуй æндæмæ лæсун…
Иссердта кæдимайди æнцойнæ,
Дзенетау истахта кæд æ раз, –
æсдæруй æхецæн царди сойнæ,
Ниуазуй æхе хæццæ уæрас.
Нидæн зарти æхе нинниуæрдуй,
Уацæ дуйней цæруй æнæ халхъ, –
А дуйнемæ ‘й кæсун нæбал фæндуй,
Ницъцъумур, дан, уодзæй мæ золахъ…
ÆРФÆНИ ФÆД
Абисалти Юрийи конд хузæмæ гæсгæ
Цуппар цæсти кæсунцæ: мед арви
Рагоц кодта хонсармæ æрфæн,
Ниххæлеу æй дуйней итигъд арми
Æ цæфхæдти сахир æрдæфæн.
Фæттæхуй, агоруй хуæздæр хезнæ,
Бунæрдæмæ не ’рдаруй йе ’нгаст,—
Десæ-месæ дзæнхъатæн се ’рхъестæй
Ма ниууа еске зæрдæ еххуаст.
Ниддумдта… Нæуæг ма ’й æ цæхæр фæд…
Ниддумдта… Нæ ин ес иссерæн…
Нæ тонунцæ се ’нгаст арви хæрвæй
И Гуйман æд æ лимæн — Селæн…
æ фæдбæл ниддор æй цуппар цæсти,
Фал æрфæн нæбал зиннуй, нæбал…
æз дæр ма, рахезгæй, цид, сæ рæзти,
Сæ гъенцъунæн исун æмæмбал.
КÆДМÆ?
Цазæ мегъау кæдмæ баддзæй
нæ зæрдити ибилис?
Æ сау марг ни кæдмæ тадздзæй,
кæдмæ кæндзæй ни гириз?
Кæдмæ къахдзæй æ дзæмбутæй
нæ уоди къумтæ, цума?
Нæ зæрди гъостæ йе ’мбухтæй
Кæдмæ кæндзæнæй къурма?
Кæдмæ лæсдзйан цъифи мистæй
æд цъел-мелæ, æд ес-бес?!
Гæр, æдта нин ибилистæй
раервæзæнтæ нæййес?
САУ ЗУМÆГ
Хори гъар нæма ’й кунæг,
уорс уæриккау, æнæхийнæ ’й.
Фæссидзмудз кодта зумæг
ма фæззæги искусийнæ ’й.
Нæма гъавуй нур дæнттæй
аразунмæ ехин нæдтæ,
нæма гъазуй бурдæнтæй! –
Ци ма ин уа кæнуйнæгтæ?
Кæд фæззæг ин нæ фæцæй
æ дарæстæ карст курмæги,
’ма байзадæй хæбæццæй,
нæ — фæззæги, нæ — зумæги.
ЗÆРОНД КУЙ
Мегъи пъæстуæй хор æууæрдуй
æ зинг цæстæ ардигæй изæрмæ,–
цъæх зæлдæбæл рæхцуй хъæрæу куй,
сау халæнттæ зелунцæ æ сæрмæ...
æ дзæмбу си сау нез ниссагъта...
æхсинуй ин æ уод ристи кæлмæ...
æ хецау æй ами ниууагъта,
‘ма кæсунцæ халæнттæ æнгъæлмæ,–
æ хецауи идзулгæ сорæт
фæстаг хатт кæд имисдзæй æ фуни,–
кæд искæндзæй фæстаг исолæфт;
фæстаг ниуд кæд никкæндзæй йе ‘рхуни...
Цъæх зæлдæбæл мæлуй хъæрæу куй,
æркæлуй сау халæнттæн сæ сæтæ...
Хор ба мегъæй æ цæстæ сæрфуй,–
исунгæг уй, ка ‘й зонуй, æ зæрдæ...
ЗУМÆГ
Ци соцъа дæ, зумæг, ци соцъа,
ци тъæпæн æй, мæ бон, дæ гоцца;
сихирна фестадæй дæ къæред дæр,
фудевгед – дæ мæйтæ, дæ къуæретæ.
Ниййидаис дуйнебæл æскъот,
синдзæ къохтæй ласис лæги уод.
Ервæзæн не суодзæй дæ сау гъизтæй,–
æнæбун гъæронти ку ниххизтæй...
Ци мæгур дæ, зумæг, ци мæгур,
ци уæлбун æй, мæ бон, дæ дзабур.
Дæ сау æвгæлæнтæн ду ци гæс дæ,
дæхуæдæг сæ хурфи ку ниргъæвст дæ?!
НÆ ДÆН ПОЭТ!
Нæ дæн поэт!
Мæ зæрдæ ку нæ фада
дзурди хъæма,
нæ дæн поэт уалæнгæ.
Нæ дæн поэт,
мæ хъури ку нæ бада
дзилли зинбæл,
дзилли зйанбæл –
гъарæнгæ.
ГОБЕТИ ЦÆРАЙЙÆН
Царди нивæн кусти дустæ тулдæй
цæрæнбонти уæхери кодтай...
Нур абони дæ тургъи райвулдæй
цæстисуги къанæуттæ, Цæрай...
æрцудæнцæ хеонтæ, æрдхуæрдтæ,
берæ дзиллæ ниггидæр инис,–
дæ къохтау ниййитигътай дæ дуæрттæ,–
кезугай син хъуритæ кæнис.
Дæ ездон, дæ фæлмæн зæрди уагæ
æдзæстхезæй алкæд лæвардтай
æнккæтемæн. Абони дæ равгæ
æрдо-хедау фескъудæй, Цæрай...
Фалæ кæд æртæсис а-дуйнейæй,–
нæ рацох æй дæ фарнæ, де ‘гъдау.
Дæ уодæн æ бæркад берæ ке йæй,
уой æвдесæн а-дзиллæ, Хуцау.
Исафæд дин дæ рист, дæ ниннеттæ,
рохс фæндаг нæ цæстисуг фæууæд.
Хуцауæн æ рохскалгæ дзенетмæ
ка бацудæй, уой нивæ дин уæд.
РÆСТÆГ ÆМА ДУЙНЕ
Гæлдзуй кадæр фæснадмæ æ бæлдитæ,
оххай, кæндзæй тадхуалитæ е ‘сон.
Бурдæн – тумугъти цæдесон –
хездзæй уой сæрбæл уорс уæлитæ.
Афæй – рæстæги сувæллон –
цъирдзæй уой тухæ мади ‘хсирау,
неугæ тæхдзæй æ сæрти æстонг сирдау
рæстæг-халон...
æрмæст дуйне æ не ‘рлæугæ зелдохи
калдзæй тæмæнтæ æнæсцохæй.
* * *
Нæ фæлледзуй хор фæстæмæ фæд-фæде,–
кæд æ уоди æнæкеугæ изæд е.
Нæ разелуй æ игурæнмæ къанау,
хе низдохуй и денгизбæл архъанау.
Нæ раздæхуй æ зæгъæгмæ зæгъæндор,
арви арфи ‘й ниццæйсодзуй тæмæн хор.
æ сонтадæ нæбал æстæфдзæй зæронд.–
æмбæлдзæй рæхги Хуцаубæл æ тæнод.
Фал мæ уоди иссæйфелауй æрхун,–
дæ идзулдмæ изолæй дæр æздæхун...
Л-æн
Ходæзмолæ уæд дæ цæсти,
исесæд дæ рист æ сау,
маст евгъуйæд дæ еувæрсти,
фæццæйледзæд тæрхъосау.
Цифуддæр фунтау, тæходуй,
ци ратайа дæ катай.
Дæ еугур зинтæ – мæ уоди,
мæ еугур цийнæ – дæ хай.
Ниви хор кæсæд де ‘нгасæй,
дæ нифсæн ма уæд сæттæн,–
дæ дзиккобæл рацæйгъазæд
хори тунти сæрбæттæн.
* * *
Уардта, уардта къибилатæй,
иссайтан æй тæдзунæг,
синхæй-синхмæ фæццæйуадæй
аууон агор, мæгурæг.
Уадæй, уадæй бæгъæмбадæй,
æ пурф калгæ, хъумтæбæл,
æрæгйау ба æрæнцадæй
кедæр дуæртти бунтæбæл.
* * *
Зæрди нези едæгти инсойнæ,
дæ хъæбæрбæл мæ уод æздухсуй.
Кæд еске æнигъал æй дæу коймæ,–
мæнæн ба мæ игъал нæ хуссуй.
Уоди дуйней цъæх арт хецмæрезæй
æхе медæг нийдайуй гур-гур.
Кæмæндæр е æрмæст цæсти нез æй,
мæнæн ба еугур незти будур.
æскъæфуй мæ цийнитæ, ниннеттæ,
ивазуй мин ме ‘нгас рагацау...
Мæ фалдзос сах лæуунцæ дуйнетæ,–
сæ уæлгъос – æнæлæдæрд Хуцау.
ПОЭТИ МОНОЛОГ
Кæми ‘й райдайæнти райдайæн?
Ци æй кæрæнттæн сæ кæрон?
Кæнæн не ‘нкъардæн къæбæр-сайæн,
фал е ку фестуй æвдодон.
Е æрбансуфуй æнæнгъæлти,
райгæрдуй зæрдæ циргъ синдзау,
райсун мæ къохмæ уæд гæгъæди,
исуй мæ гъуди мæ Хуцау.
Æма тæхунцæ сау рæнгъитæ,
æрхун кæнуй си мединæргът;
истуй сæ сæргъи къумæлхийтæй
мæ фестæг гъудити рæдзæгъд.
Фал сæ райхалун ци пайда йæй? –
æнцæ гъудитæ нæрæмон...
Нæййес райдайæнтæн райдайæн,
кæрон не ссердзæй æ кæрон...
МÆ СОНТАДÆ
Изæддон арв кæнуй æрмидолтæ
кæлæн арти хъуæци дирзæг армæй...
Мæ сонтадæ адтæй фури гъолау,–
нур рæхцуй пурх къела мæ колдуармæ.
Кедæр уесойнæбæл курмæ бастæй
мæ уесин бæх кæуй... æ хецау дæр...
Æмæрхун кæндзинан нæ фуруарзтæй,–
ци ма уа гъе уомæй æверхъаудæр.
Цæй æрцо-ма еу хатт, мæ сонтадæ,
зелгæдунгау мæ рæзти ракафæ,
дæ фæлмæн къохти урзæй, мæ радæ,
мæ сæрæй æвзест гъунтæ радавæ.
Цæй, æрцо-ма еу хатт æнæнгъæлти
хъоппæгцæстæй æма бæгъæмбадæй...
Изæддон арв ниццæй æрмидолтæ
кæлæн арти хъуæци дирзæгадæй...
УАЛДЗÆГ
Уалдзæг æ цъæх цæстæ
хорау никъолуй:
хорæй æ къæртрæзтæн
лæфинттæ коруй.
Нискъудтæ ‘нцæ мегътæ
хорæн æ гъарæй,–
цъæх арв и уæлтегътæ
кæсуй дзæгъарæй.
æнайти-æнойти
байдзулдæй мæ гъæу;
лæдзæги æнцойти
растадæй хъæрæу.
Тикис и уæлтъæрæ
æ ком ивазуй,
æхе томаргæнгæ
æндæмæ ласуй.
“Гъæйтт мардзæ!”– фегъустæй,
арви дуар – игон,
гъæдæ мегъи дусæй
сæрфуй æ цæсгон.
Фезмалдæй гъæунгæ,
фицуй бабæй цард.
æрцо, зелгæдунгæ,
фесæфæ, æнкъард!
* * *
Цал надей фæсте цæуис
дæхе надбæл?–
Дæ хулуй согтæ гæлдзис
кедæр артбæл...
Кедæр сор-серæ хуæрис
æнæдзоргæй,–
урзацауæй фæллæсис,
цъифи золкъæй...
Нæ фæсмæрис дæхе дæр
нури уæнгæ,–
дæ номæй хонис кедæр,
сомигæнгæ.
О, бецау, нур дин дæ цард
ка ци схона? –
Некæд гур-гур кæндзæй арт
æлгъист къонай...
* * *
Цъæх ма йæй мæ исони сау зин,
æ цъæхснаг ниййарауй мæ гъости,
æууелун мæ хæрнæгъи кæрдзин,
мæ цæстсуг ниммарун цæсти хъозги...
æз серабæл лæуун бæгъæнбад,
нæма фæдтæн нур ма мæ нез уордæг,
хор арвбæл ниййигъæнста æ йарт,
кæд фицуй мæ зæрдæй бор фезонæг...
æз лæуун, æрзилдæй мæбæл арв,
арви ‘ндурæ бæдтуй мæ уæргутæ,–
нимæхсун мæ рист уоди дæларм
сау катаййи инод дзæнгæргутæ...
ФУНИВАЙÆН
Фунивайæн кæнуй хонхи тегъæ,
æ тæппæзтæ талингæ телуй.
Фæлорс мæйæ кæсуй уотæ къехæй,
цума ‘й маст фудфунау æууелуй.
æ зæрддаги кæд е нæ еруй,
‘ма кæнуй хъурмæ зар-уодагайæн.
æ тæппæзтæ талингæ телуй,
хонхи тегъæ кæнуй фунивайæн.
АВТОБУСИ ЦÆУГÆЙ
Ристи къубæрттæ – сау халæнттæ –
скодтонцæ уоди сæ бадæн,
авгæй кæсунцæ нæ аууæнттæ,
цума иннæ дуйней адæн.
Рохснæг аууæнттæн сæ тæн-бауæр
сатæг бæлæстæбæл кæлуй,
‘ссирдта æ буни кедæр кауæн
йе ‘цæг дуйней хай хуæдмæл куй.
æхе нилхъивта гъуна зæгæл
нади фæлмæнмæ, мæгурæг,
тæккæ цъифдзасти æ фазæбæл
буруй сгарæгау расуг лæг.
Мæ рист мæ уоди нинниуæрдун,
кæсун иннердæмæ мæтъæл,
ласуй цъæх хуасæ хæрæгуæрдун,
рæхцуй зæронд лæг æ сæрбæл.
Инуй æ фуни кæд хъал сæнттæ,–
кæнуй еу усмæ асадæн,–
йе ристи къубæрттæ – халæнттæн –
уой фунтæ ссæнцæ сæ бадæн...
* * *
Ниццæйсугъдæй мæ гъудий арт,
фæттахтæй æ уод хъуæцау,–
кумæ тæхдзæй уотæ идард,
кæми цæруй æ Хуцау?..
Ниххæлеу уодзæй цъæх арви,
нæбал уодзæй æ фæд дæр...
Кæдимайди цъеути зари
стæн фегъуса æ пæр-пæр.
УАРЗТИ ЦАДÆ
Уарзти дуар нæ фæтк уй æхгæнун,
уарзти дуарбæл къума нæ федауй,–
æстъалуйау уой цади хаун,
æрæхснуй мин мæ ругæ фелауæн.
æрвон уомæл мæнбæл нæ уæзуй,
хори тунау – рæуæг, æнæтхалгæ ‘й,–
мæ уод мин æ гъæбеси уозуй,
цума дæн сугъзæрийнæ кæсалгæ.
Цади арв æй сабур, æнæстуф,
æй кæдзос æ бундори уалæнгæ,–
макæд си уæд сау мегъи пъæсту,
уорс уолæнтæй ма ‘йгъусæд гъарæнгæ.
Къæртт кæнæнтæ зæрийнæ фæндаг
хори тунти æрцийтæ-фазæнттæ,–
ка фецауа, уой над уæд зæлдаг,
ка ледза – уой æрцийтæ хуайæнтæ.
æстъалуйау цадæмæ тæхун,
кæсалгау æ уолæнти фецаугæ,–
уарзти дуар нæ фæтк уй æхгæнун,
йе кæнуй итигъд уогæй федаугæ.
* * *
Хулуй сог нæ цæфсдзæй æхе барæй,
ку цæфса, уæд калдзæй цæстисуг,–
æ ‘йартæй ци аварæ не сгъар уа,
йе кæндзæй æ уомæлæй расуг.
Фæлдемæнау кæндзæй тасæ-уасæ,
козбау цийнæй кедæр хинцдзæнæй,
кедæр гъар ба уомæн уоди хуасæ ‘й,
кедæр уод ба уомæн хæрсæн æй.
СОСЛАНИ ÆНДУРÆ
Къибирти Амурхани фæнзгæй
Арв адтæй мегъти цори игон,
æхснадта сæ уомæлæй æ гурæ,
хормæ нур ниййивазта æ ком,
цæхæр калгæ, Сослани æндурæ.
* * *
Æртудта мæ гъудий къубулойнæ,–
цæмæ зелуй, цæмæ, кумæдæр?..
æртæхдзаст зæнхæбæл ниббуройнæ,
ницъцъумур уодзæнæй æ бауæр.
‘Ма байзайдзæй, мæгур, æвæсмардæй,
кадæр ибæл хæтдзæй æ къахæй,
æргæвддзæй æй кадæр æнæ кардæй,
зелдзæй ибæл Балсæги цалхæй.
Фал ку сеса денгиз æ фелауæн,
уæд фентъохдзæй уой цъопмæ æхе,
‘ма ибæл хори тунæ еу рауæн
æрдæфæнтæ калдзæй уой фæсте.
СОНЕТ МÆГУРГОРБÆЛ
Кæсуй еу лæг къахнадмæ æнидзулд,
дæтгæй æ уод алкæмæн, æ лигъз дзурд.
Йе ‘рфгути æринцадæй кирси уæзæ,–
тæходуйтæ, уой зæрдæмæ никкæсæ!
Лæууй, фал ибæл дзиллæ евгъуйунцæ...
Майдантæ реугудурбæл нæ цæунцæ,–
æ ходæ дæр къæхти бун нæй афтед –
тæдзуй имæ цæсгоми ‘нхъирттæй хед...
æ доги нæ басастæй тугъдæн дæр,–
æ зæрдæ нур нийдайуй нидæн гъæр,
фурристæй æ уæргутæ фæттасунцæ –
тугъдон цæфтæ ‘й асæги æлвасунцæ...
Уæддæр кæнуй æфсæрми, нæ бадуй,–
æ хъаурæ кæд майдантæй æфсадуй.
РИСТИ НИВÆ
Ци ‘вгæрдуй зæрдæ кедæр карз дзурд,
тæдзуй урзи циргъæй ке суг?
Ка ‘йвæруй нивтæ æ дæлбазур,–
цæстгин цæргæс, йе хъæрæу уг?
Зйанбæл ресунцæ ке хеонтæ?
Сæ суг рандæ уй – æниздæхт.
Фæззæги ма тæдзуй гъе уотæ
сифтæрæн арвмæ æ рист цъæх...
ЕУ ÆМБЕСÆГÆН
Ци ‘й æ гъуди дæу æмбестæн,
идæрдти си ку ледзун,–
уой н‘ аргъаугæй æнæнез дæн,
уой аргъаугæй дæн незгун.
* * *
Нæ цæуис мæ зæрдæмæ, рæстæг,–
дæ незæй дæ тъифсун фулдæр æй.
Цæмæн кæнис æдзох сæлфунæг,
æви стухсттæ хъурройти гъæрæй?..
Ду калис æнæвгъауæй дæ суг,
цума ‘й мах цæрæнбонти хизтан...
Рæдуис! Хори тунтæй расуг
мах де ‘рцудмæ адтан.
НАРТИ КАДÆНГИТÆ КÆСГÆЙ
Ниххæлеу æй дуйнебæл зумæг,
нæбал ин ес, нæбал, бакæнæнтæ,
Нарти фонс фæттæруй Урузмæг
кедæр хезнитæмæ барæвæндæй.
Ци син кæна мадта, ци мадзал?
Исæфдзæй Нарти фонс æвæгæсæй.
Цъæстæгæнгæ хæтуй сахуазал,
ивад мæйæ геуй гъизтæлвæстæй.
Лæгæрдуй мети арфи æрфæн,
æ комитæфæй мет ниррæхуайуй,
нæ бæлсуй æ хецауи цæфæн,–
тарст тæрхъосау хæрдмæ фæццæйхауй.
Сæ фæсте бериндзуй сау фæндаг,
фонс цæуй, æхсинуй бор фæсалæ.
æрвгæрæнтти истуй арти ‘взаг,
арви пеци рæхцуй мæнгæ стъалу...
Фæццæуй, фæттузмуй Урузмæг,
æ фæсте – Нарти дзогтæ, æргъаутæ.
Цъæстæгæнгæ хæтуй фуд-зумæг,
мæ аргъау дæр...
СКЪÆВДИ ЗАР
Хонхи нарæг гъæбеси
тæхуй кадæр фæдеси
кизгæскъæвди фæдбæл
бæхбæл...
Зондзинайтæй ‘й уæхуæдтæ –
цæхæрведуд цæфхæдтæ
æрцъингдорбæл – цъæхахст
тухаст...
Ниффæнзунцæ къæдзæхтæ
кедæр зари æздæхтæ,
æхсæрдзæни æрттивд –
фæливд...
æскъæвд кизги сæ цæстæ
ниссагътонцæ цæргæстæ,
ниййивазта æ ком
æрвгон...
ЗÆРОНД ЛÆГИ САГЪÆСТÆ
Нирризтæй мæ уод, фæрсуй мæ:
цæбæл æй, цума, дæ тæх? –
Ку нæбал тасуй дæ суйнæ,
ку нæбал кафуй дæ бæх.
Ку нæбал ес арт де скъуæлхти,
дæ йацъагъуæ – базурсаст,
ку ниууæгæ йæй дæ къæхти
ругæ нæдти сосæг уарзт.
Кæддæр дæбæл уозæлидæ
мади хузæн хори рохс,–
нур иссæнцæ уорс уæлитæн
сæ будур дæ сæр, дæ рос.
Дæ фат-æхст адтæй фур дæсни,
нæ евгъауидæ мулдзуг –
æрæллау æй нур дæ цæсти
хæрæмегъи уомæл суг.
Дæ фатдони мисайнагæн
еунæг фат дæр нæбал ес,
ниххиттæй ди, æфсæйнагау,
еунæг лимæн-æмбал – нез.
Уæд ци ма ‘нцæ дæ тæлæнтæ,
цæбæл ма ‘й дæуæн дæ тох? –
Кæд кæлуй ма, рохс алантау,
дæ дадзинти фицгæ тог.
Айдагъ тогæн ести ‘нгъæл дæ
арвæй сау зæнхи æхсæн! –
æй, ка ‘й зонуй, еци бæлдæ
дæ фæстагдæр фæххуæцæн...
Нирресуй мæ уод, фæрсуй мæ:
цæй, ци ма ‘й нур ма дæ тæх? –
Ку ниххæрнæгъ æй дæ суйнæ,
ку никъкъулух æй дæ бæх.
ФÆЗЗÆГ
Нæбал буруй калмау хуæргæнасæ,
æ бор деден кæлуй пакъуйау,
ниссугъдæй æ цъæх сифтæр бæласæн,
‘ма рæхцуй цъундæцæстæ куййау.
æстъалутау кæлунцæ сифтæртæ
фæстаг «ба» ракæнунмæ зæнхæн,
нидæн инæфт кæнуй зæнхи зæрдæ
арвидзаг арви ‘ндури дæргъæн.
Къупп кæнунцæ зæнхæбæл æнгозтæ,
æргæлдзуй сæ æрвтæй ке базур?
Саст хъæдори мехбæл – цæбæл бостæ ‘й? –
æ тунæбæл ауигъд – хæлаур.
Гъар уадусмæ истуй уод уозæгау,
арви цъæх – хори тунтæй æхснад.
Мегъи пъæсту арвбæл, æмпъозæнау,
æхгæнуй сау бурдæнтæн сæ над.
ЕУ ПОЭТÆН
Æй де ‘мдзæвги бун рæсог –
уазал пеци хулуй сог,
цæхæр ибæл исхуæстæй,–
ниммæлдзæй лæг æ хъуæцæй.
ДУУÆ АРТИ
Сæрдæй бабæй фæдтæн æнæ хай...
нæбал еруй мæ уод фагæ дзурдтæ...
О фæззæг, ци мин кæнис, зæгъай?–
Сифтæртау ми кæлуй цæстисугтæ...
Хори тунтæй æнцæ цæттæ ‘ндзарст,
уæддæр ма сæбæл зинг æфтаунцæ,–
бор сифтæртæй тæхуй сор цъæхахст,
дууæ арти сæ уодтæ хаунцæ...
Цъæх æрвгон, сах кæсгæй, нигъгъос уй,
кæд æ рохс сæ артбæл æрфестæг уй,
гъар уадусмæ сæ хъуæцæ уозуй,
форди уолæнти хъуæцæ смедæг уй...
Гъе уой хузæн, ка ‘рцæуй тугъдæй,
уобæл ма къæл-къæлæй фæхходунцæ,
тугъдон зингити кæд ниссугъдæй,
уæддæр ма ‘й кедæр цъухтæ содзунцæ...
ФУН
Десæ-месæ уæд сор-серæ...
Малити Г.
Тумбул мæйæ – арви зæрдæ,
гъар уадусмау – дæ лигъз дзурд,
æстъалугин гъар изæртæ
ниуазтонцæ нæ идзулд...
Бадун бабæй гъар авари,
ду мæ сæнтти æртæхис.
Мæ рахес гъоси ци зари,
мæ галеуи ци зæгъис?..
Тæходуй, дæу-ма иссерæ,
низзаринæ зæрдидзаг,
фæхходинæ уотæ берæ,
‘ма фæууинæ кæуйнаг...
САХУАРУНИ РАЗМÆ
Арв нихгæд æй мегътæй, исхъæрттæй
зæнхи уомæл æ хъурмæ æвæдзи,
‘ма нуртæкки кæлдзæй цæхæртæй,
гур-гургæнгæ телдзæй хъæрæу æрдзи.
Кæрæдзебæл къуæрдзæнцæ сæхе
æрвæрттивди тæссæй тар аууæнттæ,
мегъи уоди ци стонг сæх-сæх е,
кæндзæнæй сæбæл е фелауæнтæ.
Фал фецауæг дардзæй æ фæндаг.
æнæкеугæ æма æнæздæхгæ
рохс исонмæ тундздзæй зæрдидзаг!
Дун-дуйне ба цæгъдæд æ гæндзæхтæ.
МÆ БÆЛДИТИ КУРОЙНÆ
Нæ фæдтæн мæ дзубандитæ конд,
мæ зартæн сæ уæрдун нæ рахъан æй,
мæ фунтæн сæ исон æригъал æй
тар æхсæви, цума, сæумигон.
Мæ бæлдити куройнæн æ пернæ
æнæсцохæй зелуй кумæдæр,
нæ ин ес æрæллау æппундæр,
фал ин ес зæрди нез æгæр берæ.
æй уомæн æнæкæрон æ уарзт,
уоди арви зелунцæ цæргæстæ,
хор цæуй сæ зелдохи æнвæрстæ,–
куд неке си фæууа базурсаст.
Фал хезуй мæ сæрбæл уорс уæлитæ,–
уоди будур иссæй син унгæг.
Ампъезгай æрцæуй сæ зумæг
мæ дзубанди, мæ зар, мæ бæлдитæн...
МÆ РÆУФУНТÆ
æрдо хедбæл цудтæн мæ рæуæги,
арт сугъдæй гур-гурæй мæ фæсте,
æригъал æй мæ фун мæйнæуæги,–
ниви арвбæл, цума, ци финст е?..
Ци рахастон фунтæй мæ асæгмæ? –
Зуст ампъезтæн, миййаг, сæ тæссонд...
Ци ‘й мæ хицæ мæсгути дасæгмæ,
кæд мæсгутæ æнцæ метæй конд?
Ци ниууагътон уæдта мæ рæубæнтти –
къæл-къæл ходун æви сор цъæхахст?
Цæмæй ма ‘й базонон, ци рæууæнтти,
мæ бæласæ ку ‘рцæй æрдæгсаст...
Мæ фæззæги уæргутæ зæгъдзæнцæ,
ци адтæй мæ уалдзæгæн æ догъ,–
мæ фунтæ мæмæ уæд æздæхдзæнцæ,
‘ма калдзæй мæ бæласæ къомбох...
ЭТЮД
Хори пецбæл сæумæраги
мегъи пъæсту – тухгин сау –
æрбабадтæй хебæраги
цъундæцæстæ тикисау.
* * *
Арæхсуй синхи бадти Сирдон:
“Арв хæссуй сихирнати æ дон”.
БАСИЛТИ ЗАР
(Адæмон зармæ гæсгæ)
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
уæ гудун пецæй ма ратолæд,
уæ губун десæй ма ратонæд!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
нæ цийнæбæл нин баходетæ,
уæ фингæмæ нæ бахонетæ!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
уæ гудур дуарæй æресетæ,
нæ цубур зармæ игъосетæ!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
уæ дадай зæронд даргъ разара,
уæ хуарз цауæйнон саг рамара!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
тæрна уин кæд ес – уосгин исуа,
къурма уин кæд æй – гъосгин исуа!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
уæ минкъий кизгæ мулк иссера,
уæ минкин киндзæ фурт ниййера!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
фий ивазгутæн даргъ фийтæ уа,
уæ иуазгутæн даргъ фингæ уа!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
уæ мингий сæгъæн сикъатæ уа,
уæ финги рæгъæн стур кадæ уа!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
кади ниуазæн арахъ, дан, уæд,
уæ хуарз иуазæг ма рахъан уæд!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
æндæмæ нæмæ ракæсетæ,
Нæ Басили хай рахæссетæ!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
уæ пеци дортæ рагæлдзетæ,
уæ пенсий мортæ радæдтетæ!
Уæ, Басилтæ, хуарз Басилтæ,
Кæд нæ хонетæ – бахонетæ,
Кæд нæ соретæ – расоретæ!
Уæ, Басилтæ!..
ФÆЗЗИГОН ГЪУДИТÆ
æрцудæй бабæй фæззæг,
‘ма фестадтæн къуæзæнæг,
æлвесун
фун.
Фунтæй гъæздуг мæ уæзæг,
фал ку райдæдта рæстæг
æнæбун
ун.
Ра-ма-кæсуй дудзи хор,
нæбал зелуй муцъигор,
арви рос –
нос.
Фæууазал кæнуй къæйдор,
кирси хай кæндзæй æ цор,–
тъæригъос –
рохс.
æрæллау æй мегъæстуг,
æгъзалуй ездон æ суг,
æ фæлдист
рист.
Нигъгъунтъуз кодта йе ‘рфуг
æ йастъони хъæрæу уг,
нæй æ мизд
фист.
æрцудæй бабæй фæззæг,
æрзæ бацеутæ хæссæг.
æрцæуæд!
Кæд
къуæттиау æй, къуæзæнæг,–
карди комбæл æ зæнæг
инæфæд
уæд...
* * *
Хори тунæ...
æ фæстаг,
æ уазалдæр...
изæрдари думæггагæй
æрискъудæй...
æвæдзи фæсхонх
æ бæдоли
хор
æ гъар реумæ нилваста,–
ехæнæй ин тæрсуй...
Нуртæккæ изæйрон сатæг ирдгæ
исесдзæнæй арви согфадæнмæ
мæйæ-къудурон,
‘ма ибæл кедæр уод
ниууодзæй листæг морæ.
Тæхдзæнæнцæ и мортæ-листитæ,
фиддæлон кадæнгитау арвæн
æ игон киунуги цæфсдзæнæнцæ...
Ци дзордзæнцæ, цума,
сæ булгъахъ,
сæ таус
цæбæл уодзæй?..
Кæд, миййаг, сæ мæрдфунæй
рагзаманти федогтæ
истдзæнцæ,–
нури доги хæццæ
уодзæнæй сæ дзубанди...
Нура бал
хори тунæ,
æ фæстаг,
æ зæрддагдæр,
изæрмелти кæрон æрбайсавдæй...
Е фæсхонх
æ хор-мади рæвдаугæ гъæбесмæ
кæд фехста
æ тæнод
æвеппайди...
ЗУМÆГИ ХУЗТÆЙ
æрцæйхаста сау бурдæнтæ
æ дзæкъоли Нæуæгбон,
ниййех кодта сабур дæнттæ,
ниттар кодта æ цæсгон.
Рафецудта синхæй-синхмæ,
æ зæгъæнтæ низзагъта,
донæхсинцъий листæг нихтæ
ехи уоди ниссагъта.
Нæ имиста мæйи тæмбæл,
хори дзол æй нæ гъудæй,
нæ къæразги æвгитæбæл
хузæ гæнæг æрцудæй.
Дидингутæ, зазти цæнгтæй
нæ къæрæзтæ фæлгъæндуй,
æ уазал зæрди сосæгтæ ‘й
махæн зæгъун æрфæндуй...
æрцæйцудæй æд бурдæнтæ
уорс хъæппæлти Нæуæгбон,
сæ пурфæнтæмæ ‘й цурд дæнттæ
нæ уадзунцæ æнгæрон.
